Γεννημένος το 1937 σε ένα χωριό των Αδάνων, γόνος μιας Κούρδικης φτωχής εργατικής οικογένειας, ο Γιλμάζ από μικρός είχε έφεση στα μαθήματα και κυρίως στις ξένες γλώσσες και τα Αγγλικά. Περίεργο πράγμα για την ηλικία του και την καταγωγή του καθώς δούλευε από πολύ μικρός για να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες της ζωής. 

Προσπαθεί να σπουδάσει οικονομικά πρώτα στο πανεπιστήμιο της Άγκυρας και μετά στην Κωνσταντινούπολη και στα 21 του χρόνια ασχολείται ενεργά με τη σκηνοθεσία. Στα τέλη της δεκαετίας του 50 δικάζεται και φυλακίζεται για 18 μήνες στο Ικόνιο επειδή έκδωσε ένα κομμουνιστικό διήγημα. Από κει και πέρα αρχίζουν οι φυλακίσεις και οι εξορίες που θα τον ακολουθήσουν έως και το τέλος της ζωής του. 

Ο Γκιουνέι υπήρξε το πιο διάσημο όνομα που αναδύθηκε από τον Τούρκικο κινηματογράφο σαν ηθοποιός και σαν σκηνοθέτης, το σκληρό πρόσωπο του του χαρίζει το ψευδώνυμο άσχημος βασιλιάς και η επιλογή του να απευθύνεται στον λαό και τα προβλήματά του τον κάνει μια από τις πιο λαοφιλής φιγούρες στην Τουρκία, φτάνοντας σε σημείο να συμμετέχει σε 20 ταινίες τον χρόνο. Αρχίζει να σκηνοθετεί τις δικιές του ταινίες το 1965. 

Οι τίτλοι των ταινιών του καθρεφτίζουν την κατάσταση και τα αισθήματα του Τούρκικου λαού:Umut (Ελπίδα,1970), Ağıt (Ελεγεία, 1972), Acı (Πόνος, 1971), Umutsuzlar (Οι αβοήθητοι, 1971). Μετά το 1972, ωστόσο, ο Γκιουνέι θα περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη φυλακή. 

Απελευθερώνεται από τη φυλακή το 1974, από γενική αμνηστία η οποία δόθηκε. Όσο είναι φυλακισμένος εκδίδει το περιοδικό «Γκιουνέι», που αριθμεί 13 τεύχη πριν το κλείσει ο στρατιωτικός νόμος και εξαιτίας των γραπτών του ξεκινήσουν δέκα διαφορετικές δίκες. 

Οι κατηγορίες ήταν: κομμουνιστική προπαγάνδα, αποδυνάμωση του εθνικού συναισθήματος, παρακίνηση του λαού σε διάπραξη εγκλημάτων, εγκλήματα που κλονίζουν το κύρος του κράτους στο εσωτερικό και το εξωτερικό και πάει λέγοντας. 

Τον Αύγουστο του 1974 ανακατεύεται στη δολοφονία ενός εισαγγελέα και καταδικάζεται σε 19 χρόνια. Προσμετρώντας και τις άλλες καταδίκες του, η ποινή του πλησιάζει τα 100 χρόνια φυλάκισης. Στα έργα του ο Γκιουνέι προσπάθησε με τιμιότητα και ειλικρίνεια να κάνει τα βιώματα και τις αντιλήψεις του πράξη. 

Προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα της ισορροπίας ανάμεσα σε μορφή και περιεχόμενο, δίνοντας φυσικά έμφαση στο δεύτερο. Ο φακός του προώθησε τις μέχρι τότε φόρμες του σοσιαλιστικού ρεαλισμού με τη μυθοποίηση πραγματικών κοινωνικοπολιτικών δεδομένων («Ελπίδα»), την με απλή γλώσσα δραματοποίηση των σχέσεων και των αδιεξόδων της τούρκικης καθημερινότητας («Δρόμος») και την έξυπνη, πλατιά και διακριτική μαρξιστική θεώρηση της κοινωνικοοικονομικής εξέλιξης με την «επικολυρική πνοή ενός ποιητή της εικόνας» («Κοπάδι»). 

Η αφηγηματική τεχνική του, συχνά σαρκαστικά, χιουμοριστικά και αισιόδοξα, αποδίδει πρωταγωνιστικό ρόλο στις συνθήκες όπως αυτές διαμορφώνονται και διαμορφώνουν πρόσωπα, πράγματα και γεγονότα. Αξίζει να αναφερθεί ακόμα η Yol (Ο Δρόμος)1982 πλούσια λαογραφική και ηθογραφική παρουσία που τονίζει τα όποια βιώματα των ηρώων του και τους χαρακτηρίζει γλαφυρά σε τόπο και χρόνο. Το 1981 το σκάει από την φυλακή και το 1982 έρχεται και η παγκόσμια αναγνώριση στις Κάννες για την ταινία του Yol (Ο Δρόμος) που του χαρίζει και τον χρυσό φοίνικα. 

Η παγκόσμια αναγνώριση του Γκιουνέι αναγκάζει τις εφημερίδες να γράψουν «αυτό το κουρδόσπερμα, αυτός ο τσαμπουκάς βρωμοανατολίτης, ο αληταράς, ο νταβατζής και δολοφόνος, ο κομμουνιστής, εχθρός και διχαστής του έθνους» έγινε ο καλύτερος πρέσβης του ποιοτικού τούρκικου κινηματογράφου. 

Το 1983 σκηνοθετεί στην Γαλλία την τελευταία του ταινία Duvar (Ο τοίχος) μια βίαιη ιστορία φυλακισμένων παιδιών,μαζί με πολιτικούς κρατούμενους από το φασιστικό Τούρκικο καθεστώς. Το 1984 πεθαίνει από καρκίνο στο στομάχι στη Γαλλία, ακόμα και μετά το θάνατο του, οι ταινίες του είναι απαγορευμένες στην πατρίδα του. 

Στην Τουρκία φωτογραφίες του διατίθενται στους δρόμους, ενώ στους τοίχους κρεμάστηκαν αφίσες που γράφουν: «Εσένα που για χρόνια πολεμούσαν να σβήσουν το όνομά σου από την ιστορία του τουρκικού κινηματογράφου, κρατώντας σε πίσω απ' τα σιδερένια κάγκελα, δεν μπόρεσαν να δέσουν τις Ελπίδες σου στις αλυσίδες. Καλώς ήρθες ανάμεσά μας, Γιλμάζ Γκιουνέι». 

olaeinedromos

Το στεφάνι της ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ της Πανελλαδικής Συνομοσπονδίας Ελλήνων ΡΟΜ στο μνημείο των 11 εκτελεσθέντων, που επισκεφτήκαμε, σε κάνει να γυρίσεις αρκετά χρόνια πίσω και να πας στις 4 Αυγούστου 1944. 

Τότε που για άλλη μία φορά οι ναζί κατακτητές εκτέλεσαν , αυτή τη φορά 11 αγωνιστές, που τους είχαν πιάσει κατά τη διάρκεια του Μπλόκου στη συνοικία της Αγίας Σοφίας. Κοντά 300 άνδρες είχαν βγάλει με τη βία από τα σπίτια τους και η “διαλογή”, πάντα με τη βοήθεια κουκουλοφόρου Έλληνα συνεργάτη τους, έγινε εκεί που σήμερα είναι το κτήριο του πρώην ΕΟΜΜΕΧ. 

Από την επιλογή οι Γερμανοί ξεχώρισαν 13 οργανωμένους ΕΑΜίτες και ΕΛΑΣίτες και τους εκτέλεσαν στη Χαμοστέρνας. Οι δύο γλίτωσαν. 

Οι μαρτυρίες αναφέρουν ότι το εκτελεστικό απόσπασμα τους έστησε μπροστά στους προβολείς των αυτοκινήτων τους και ακολούθησε η εκτέλεση. Σήμερα λίγο μετά τη διασταύρωση της Χαμοστέρνας με την Πειραιώς, σε ένα μικρό παρκάκι, το μνημείο μας θυμίζει τον πάνδημο χαρακτήρα της Εθνικής Αντίστασης, που αγκάλιασε και τους 11 αγωνιστές τσιγγάνους, που έδωσαν τη ζωή τους για να απελευθερωθεί η χώρα μας από τη ναζιστική κατοχή. 

 

Κείμενο & φωτο: Νάσος Μπράτσος 

ertnews.gr

Το Αμφιάρειο του Ωρωπού βρίσκεται σε μια μικρή κοιλάδα νοτιοδυτικά της σκάλας Ωρωπού, το Μαυροδήλεσι, που τη διασχίζει ένα ξερό ποτάμι το οποίο οι αρχαίοι ονόμαζαν Χαράδρα. Το Αμφιάρειο ήταν το μεγαλύτερο στην αρχαία Ελλάδα ιερό του χθόνιου θεού και ήρωα του Άργους Αμφιαράου. Σε όλη την περίοδο της λειτουργίας του ήταν το εθνικό ιερό του Ωρωπού, μιας από τις παλαιότερες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας. 

 

Το Αμφιάρειο ιδρύθηκε στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. όταν ο Ωρωπός ήταν στα χέρια των Αθηναίων. Ο Αμφιάραος ανήκε στις θεότητες του κάτω κόσμου. Η ευτυχέστερη ίσως περίοδος της ιστορίας του Αμφιαρείου ήταν ο 3ος αιώνας π.Χ. και το πρώτο μισό του 2ου αιώνα π.Χ. (ως το 146 π.Χ.), οπότε ο Ωρωπός ήταν μέλος του Κοινού των Βοιωτών. 

 

Ως λιμάνι με ιδιαίτερη σημασία εξαιτίας της επικοινωνίας του με την Εύβοια ο Ώρωπός υπήρξε αιτία διαμάχης ανάμεσα στους Βοιωτούς και τους Αθηναίους. Κατοίκηση στον Ωρωπό διαπιστώνεται από τη μεσοελλαδική εποχή στη θέση Νέα Παλάτια. Κεραμικά λείψανα της μεσοελλαδικής, της μυκηναϊκής, της πρωτογεωμετρικής, της γεωμετρικής και της αρχαϊκής περιόδου προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή του Ωρωπού. 

 

Μέχρι και το τέλος της αρχαϊκής εποχής η πόλη πρέπει να βρισκόταν υπό την επίδραση αν όχι κατοχή της Ερέτριας. Γύρω στο 506 π.Χ. μετά τη νικηφόρα εκστρατεία των Αθηναίων κατά των Βοιωτών ή λίγο αργότερα μετά τα μηδικά, ο Ωρωπός περιήλθε στην κατοχή της Αθήνας. Από κάποιο λόγο του ρήτορα Λυσία μαρτυρείται πως ο Αθηναίος Πολύστρατος ήταν διοικητής του Ωρωπού πριν από το 411 π.Χ. Οι κάτοχοι της πόλης εναλάσσονται για μεγάλο διάστημα ενώ μετά το 367/366 π.Χ. περίπου και για αρκετά χρόνια φαίνεται ότι απέκτησε την αυτονομία της. Μεγάλο γεγονός για την πόλη υπήρξε η ίδρυση του Αμφιαρείου στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. 

 

Από τις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. και ως το 338 π.Χ. (μάχη Χαιρώνειας) το Αμφιάρειο οργανώνεται και η φήμη του απλώνεται στην Ελλάδα. Κτίζονται σε αυτό κτήρια και στήνονται αγάλματα.Το ιερό φαίνεται να λειτουργεί με βάση σταθερό κανονισμό. Σύμφωνα με έναν κατάλογο με ονόματα νικητών εκείνης της εποχής κάθε χρόνο διοργανώνονταν αγώνες τα Αμφιάρεια τα Μικρά και κάθε πέμπτο χρόνο τα Αμφιάρεια τα Μεγάλα. 

 

Τα Αμφιάρεια τα Μεγάλα περιλάμβαναν μουσικούς, αθλητικούς και ιππικούς αγώνες στους οποίους έπαιρναν μέρος αθλητές λόγιοι και ηθοποιοί από όλη την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Μικρά Ασία. Από το 338 π.Χ. ως τις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. μεσολαβεί περίοδος διαφόρων μεταβολών. 

 

Ο Φίλιππος της Μακεδονίας ή ο γιος του Αλέξανδρος παραχωρεί τον Ωρωπό στους Αθηναίους. Οι Αθηναίοι αναδιοργανώνουν τις γιορτές και τους αγώνες του ιερού, προσφέρουν αφιερώματα στον Αμφιάραο και κατασκευάζουν κτήρια. Το 313 π.Χ τον Ωρωπό κυριεύει ο στρατηγός του Αντίγονου του Μονόφθαλμου Πολεμαίος. Το 287 π.Χ. ο Ωρωπός γίνεται μέλος του Κοινού των Βοιωτών και επακολουθεί άνθηση του Αμφιαρείου που διαρκεί ως το 146 π.Χ. Στο ιερό του προσέρχονται τώρα πλήθη ανθρώπων απ' όλα τα μέρη του ελληνικού κόσμου, τα νησιά και τη Μικρά Ασία. 

 

Πολλές είναι και οι δωρεές και οι ευεργεσίες που δέχεται το ιερό. Τα λιμάνια του κράτους -Σκάλα και Δελφίνιο όπως ονομάζονται σήμερα - όπου αποβιβάζονταν οι προσκυνητές του ιερού συνέβαλλαν στη αύξηση των εσόδων του Ωρωπού. Μεγάλοι μονάρχες της Ανατολής όπως ο Πτολεμαίος Δ΄ ο Φιλοπάτωρ ευνοούν υλικά την μικρή πόλη - κράτος. 

 

Κατά την Ρωμαιοκρατία (από το 146 π.Χ.) ο Ωρωπός είναι "αυτόνομος". Άνθηση του ιερού κατά τον 1ο αιώνα π.Χ. οφείλεται στην ευεργεσία του Ρωμαίου στρατηγού Σύλλα. Στις αρχές του 1ου αι. μ.Χ. στα χρόνια του Αυγούστου ο Ωρωπός γίνεται πλέον οριστικά κτήση της Αθήνας. Αναθηματικές επιγραφές των πρώτων χριστιανικών χρόνων που βρέθηκαν στο Αμφιάρειο μας πληροφορούν ότι οι Αθηναίοι προσφέρουν αφιερώματα στον τιμώμενο θεό του ιερού. Η λατρεία του Αμφιαράου έσβησε με την επικράτηση του Χριστιανισμού. 

 

Οι νεότεροι περιηγητές έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για το ιερό. Ο Leake, γνώστης του αρχαίου κόσμου έδωσε σωστές πληροφορίες για το Ιερό του Αμφιαρείου. Κατά το 19ο αι. και άλλοι περιηγητές ενδιαφέρθηκαν για την ανακάλυψη και τη μελέτη του ιερού. Το 1884 ξεκίνησε η συστηματική ανασκαφή του ιερού από την Αρχαιολογική Εταιρεία με τον Βασίλειο Λεονάρδο. 

Η ανασκαφή διήρκησε με διαλείμματα ως το 1929 και αποκάλυψε τα ερείπια μνημείων στο Μαυροδήλεσι και πολλές επιγραφές που είναι πολύτιμες για τις πληροφορίες που περιέχουν. 

 

 

Πηνελόπη Αγαλλοπούλου

Η Νέδα είναι το μοναδικό θηλυκό ποτάμι της Ελλάδας και αποτελεί το φυσικό όριο των νομών Ηλείας και Μεσσηνίας. Πηγάζει από το όρος Λύκαιο, ανάμεσα στα χωριά Κακαλέτρι και Πέτρα στα ορεινά της Μεσσηνίας, πολύ κοντά στην Ανδρίτσαινα. Τα νερά της, ύστερα από 32 χιλιόμετρα φυσικής ομορφιάς, συναντούν το Ιόνιο στη θέση Ελαία, λίγο έξω από την Κυπαρισσία. 

 

Σύμφωνα με το μύθο, όταν η Ρέα γέννησε το Δία, τον έδωσε στη νύμφη Νέδα, θεότητα των νερών, για να τον προστατέψει από τον άνδρα της Κρόνο. Εκείνη θήλασε το βρέφος μαζί με τις νύμφες Θεισόα και Αγνώ, το έλουσε και το έπλυνε στο κεφαλάρι στο Λύκαιο, που αργότερα έγινε το θρυλικό ποτάμι που πήρε το όνομά της. 

 

Επίσης, σύμφωνα με η μυθολογία, με τη Νέδα συνδέονται η Δήμητρα, η Περσεφόνη και ο Πλούτωνας. (Σήμερα, στα μικρά χωριουδάκια της περιοχής βλέπουμε τα ονόματα αυτά.) 

 

Ο Παυσανίας το 2ο αι. μ.Χ. περιέγραψε το ναό της Δήμητρας στις όχθες της Νέδας, ενώ, όπως υποστήριζε, η Νέδα ήταν η πρώτη σε «μαιάνδρους» μετά τον Μαίανδρο ποταμό. Σημαντικοί είναι και οι αρχαιολογικοί χώροι που υπάρχουν εκεί. Κοντά στις πηγές βρίσκεται ο Επικούρειος Απόλλων, δημιούργημα του Ικτίνου, που κατασκευάστηκε την ίδια εποχή με τον Παρθενώνα, καθώς και ο ναός του Πανός. 

 

Στην κορυφή του Λυκαίου, λατρεύονταν ο Δίας, ενώ εκεί βρίσκεται και η Λυκόσουρα, την οποία ο Ησίοδος θεωρούσε «την πρώτη πόλη της ανθρωπότητας». Στα χωριά Βάστα και Άνω Μέλπεια βρίσκεται η Αγία Θεοδώρα, το πανέμορφο και ξακουστό ξωκλήσι με τα 17 δένδρα στη σκέπη της. 

 

Την περιοχή κατοίκησαν οι Πελασγοί. Αναφέρεται ο βασιλιάς των Πελασγών ο Λυκάων ως ο ιδρυτής της αρχαίας Λυκόσουρας, και ο πατέρας του Φίγαλου ως ο ιδρυτής της αρχαίας Φιγαλείας. Οι Φιγαλείς στην περιοχή τους έκτισαν με τον Ικτίνο (τον αρχιτέκτονα του Παρθενώνα), τον περίφημο ναό του Επικούριου Απόλλωνα, ο οποίος τους βοήθησε να ανακτήσουν την πόλη τους από τους Σπαρτιάτες. 

 

Οι θρύλοι και οι παραδόσεις ήθελαν τους νέους του γειτονικού βασιλείου της Φιγαλείας να λούζονται στα νερά της Νέδας για ν’ αποκτήσουν δύναμη, ενώ η Ιστορία αναφέρει ότι οι Φιγαλιείς είχαν τέτοια δύναμη, ώστε έστειλαν καράβια στον Τρωικό πόλεμο. Το φαράγγι της Νέδας, το οποίο διασχίζει κι ο ομώνυμος ποταμός, αποτελεί μια σπάνια και συνάμα ανεξερεύνητη μέχρι πρόσφατα γωνιά της Ελληνικής φύσης. 

Οι συνεχείς εναλλαγές του τοπίου, η πλούσια βλάστηση, οι τεράστιες ποταμίσιες πέτρες μέσα στα ανοιχτοπράσινα νερά κι οι επιβλητικοί βράχοι, κάνουν το πέρασμά της αληθινή πρόκληση, αλλά και απόλαυση για τον επισκέπτη 

Το φαράγγι γίνεται προσπελάσιμο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες ενώ την ομορφιά του τοπίου συνθέτουν ελαιώνες, συκιές, πλατάνια, αγριοβελανιδιές και πουρνάρια. Σε διάφορα σημεία της πορείας υπάρχουν συνολικά τρεις καταρράκτες που καταλήγουν σε μικρές κολυμπήθρες. 

 

Σε μια πλαγιά βρίσκεται το εκκλησάκι της Παναγιάς και λίγο πιο πάνω η εσοχή, όπου σύμφωνα με την παράδοση βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα. Λίγο πιο κάτω βρίσκεται το Στόμιο (λίγα χιλιόμετρα ανατολικά από το Στόμιο βρίσκεται η Φιγαλεία) μια μεγάλη σπηλιά μοναδικής ομορφιάς, απ' όπου περνούν τα νερά του ποταμού, μέχρι να καταλήξουν στον παραπόταμο Πάμισσο, στην περιοχή Λεμονιά. 

 

Η σήραγγα του Στομίου έχει δυο επίπεδα, εκείνο που βρίσκεται στο ύψος της κοίτης και ένα άλλο, πιο ψηλά, που φαντάζει σαν υπερώο, όπου βρισκόταν η παλιά κοίτη, ενώ έχει τη μορφή σπηλαίου με χαμηλή θερμοκρασία εξαιτίας των νερών των πηγών που τρέχουν από τον ουρανό της σήραγγας και αποτελεί κατοικητήριο χιλιάδων αγριοπερίστερων και νυχτερίδων. 

 

Πριν την είσοδο του Στομίου και σε απόσταση 150μ. από την κοίτη της Νέδας, γκρεμίζονται τ' αφρισμένα νερά του περίφημου καταρράκτη της Φιγαλίας ύψους 50 μ., που ξεπροβάλλει από ένα εντυπωσιακό φαράγγι το οποίο ορίζεται από θεόρατους σαν κρεμαστούς βράχους, που λογχίζουν αγέρωχα τον ουρανό. Δεξιά και αριστερά υψώνονται κατάφυτοι λόφοι και βουνά παραφυάδες του Λυκείου, των Νομίων και του Κωτίλου, ενώ 30 περίπου πηγές και κεφαλάρια αναβλύζουν και εμπλουτίζουν το ποτάμι με κρυστάλλινα νερά, δίνοντας, παλαιότερα, κίνηση σε αρκετούς νερόμυλους, που βρίσκονται ακόμη και σήμερα ερειπωμένοι στις όχθες της Νέδας. 

Η Ροδώπις (= αυτή που έχει πρόσωπο σαν ρόδο) ήταν περίφημη εταίρα της αρχαιότητας, με καταγωγή από τη Θράκη, η οποία έζησε περί τον 6ο αιώνα π.Χ. 

 

Ήταν ερωμένη του Χαράξου, αδελφού της Σαπφούς και σε απόσπασμα ποιήματός της που σώζεται σε πάπυρο αναφέρεται ότι το πραγματικό της όνομα ήταν Δωρίχα. Δούλη μαζί με τον Αίσωπο του Σαμίου φιλοσόφου Ιάδμονος πουλήθηκε επί Φαραώ Αμάσιος (570-526) στη Ναύκρατι της Αιγύπτιο, όπου ασκούσε τον επάγγελμά της για λογαριασμό του κυρίου της. 

 

Κατά μία παράδοση που αναφέρει ο Στράβων και στη συνέχεια ο Αιλιανός Κλαύδιος, ενώ η Ροδώπις λουζόταν στη θάλασσα, ένας αετός της άρπαξε το ένα σανδάλι της, το οποίο κατά της διάρκεια της πτήσης του έπεσε μπροστά τα πόδια του Φαραώ Ψαμμήτιχου, τη στιγμή που αυτός δίκαζε στη Μέμφι. 

 

Ο βασιλιάς εξεπλάγη από το σχέδιο και τη χάρη του υποδήματος και αναζήτησε την κάτοχό του σε όλη την Αίγυπτο. Όταν τη βρήκε, την έκανε γυναίκα του κι έκτισε προς τιμήν της μια πυραμίδα. 

Η ιστορία της Ροδώπιδος θεωρείται ότι είναι η βάση του κλασσικού παραμυθιού «Η Σταχτοπούτα».

Ένα από τα πιο συγκλονιστικά κεφάλαια της απέλπιδος αντίστασης απέναντι στις τουρκικές δυνάμεις εισβολής το καλοκαίρι του 1974 ήταν η συμβολή της ΕΛΔΥΚ και των ανδρών της και, κατ’ επέκταση, οι μεγάλες απώλειές της. 

 

Η ΕΛΔΥΚ και, ιδιαίτερα, οι λόχοι που κράτησαν την αμυντική γραμμή στις φονικές μάχες της δεύτερης φάσης της εισβολής παρέμειναν συντεταγμένοι και οργανωμένοι, και επειδή οι Ελδυκάριοι ήταν σαφώς καλύτερα εκπαιδευμένοι από το μέσο επίπεδο των μονάδων της Εθνοφρουράς, αλλά και γιατί ουσιαστικά δεν είχαν καμιάν απολύτως άλλη επιλογή από το να μείνουν στις γραμμές τους και να πολεμήσουν ή να πεθάνουν… 

 

Παράλληλα, από τις πιο τραγικές ιστορίες των μεμονωμένων στρατιωτών, ειδικότερα των πεσόντων ή αγνοουμένων, τόσο της ΕΦ όσο και της ΕΛΔΥΚ, είναι όσων κανονικά θα απολύονταν από τον στρατό το Σάββατο 20 Ιουλίου 1974, αλλά το πραξικόπημα και η εισβολή όχι μόνο ανέτρεψε τα όνειρά τους αλλά έκοψε και το νήμα της ζωής τους. 

 

Για τους περισσότερους από τους άνδρες της ΕΛΔΥΚ τα γεγονότα εξελίχθηκαν ακόμη πιο αλλοπρόσαλλα. Στις 19 Ιουλίου 1974, είχαν φτάσει στο λιμάνι της Αμμοχώστου με το αρματαγωγό «Λέσβος», με μετάθεση, περίπου 450 Ελδυκάριοι της 107 ΕΣΣΟ («σειράς»), που αντικατέστησαν ισάριθμους συναδέλφους τους, της 103 σειράς. Η αντικατάσταση θα γινόταν λίγες μέρες προηγουμένως (στις 15 Ιουλίου), αλλά η εκδήλωση του πραξικοπήματος είχε καθηλώσει το πλοίο στη Ρόδο μέχρι να δοθεί το πράσινο φως για τον απόπλου του. 

 

Οι μεν νεοφερμένοι άνδρες μεταφέρθηκαν τις απογευματινές ώρες της ίδιας μέρας στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, όπου το επόμενο πρωινό, τις αυγινές ώρες της 20ής Ιουλίου, χωρίς καν να προλάβουν να καταλάβουν πού βρίσκονταν, θα ζούσαν τον χειρότερο εφιάλτη της ζωής τους, καθώς δέχθηκαν τον ανηλεή βομβαρδισμό των τουρκικών πολεμικών αεροπλάνων. 

 

Στο «Λέσβος», οι άνδρες της 103 σειράς ταξίδευαν αμέριμνοι για την Ελλάδα, πλάθοντας όνειρα για το πού θα περνούσαν τις επόμενές τους βδομάδες και τη ζωή του πολίτη, όταν η τουρκική εισβολή έστρεψε το αρματαγωγό προς την Κύπρο. 

 

Τις μεταμεσημβρινές ώρες της 20ής Ιουλίου αποβιβάστηκαν ξανά στο νησί, στην Πάφο αυτήν τη φορά, όπου το «Λέσβος», με πρωτοβουλία του κυβερνήτη του Ελευθέριου Χανδρινού, με τα πυροβόλα του άνοιξε πυρ εναντίον του τουρκοκυπριακού τομέα της πόλης, συντελώντας καταλυτικά στην πτώση του (Η αυτόβουλη δράση του πλωτάρχη Χανδρινού και η επιχείρηση «Νίκη», με τη μοιραία πτήση των Νοράτλας το βράδυ της 21ης προς 22α Ιουλίου, ήταν το σύνολο της πολεμικής βοήθειας που πρόσφερε η Ελλάδα στην Κύπρο στις δύο φάσεις της τουρκικής εισβολής). 

 

Η δράση του «Λέσβος» προκάλεσε τον συναγερμό στο τουρκικό επιτελείο, που τελικά οδήγησε στο φιάσκο με την καταβύθιση του αντιτορπιλικού «Κοτζάτεπε», που έπλεε προς την Κύπρο, από τουρκικά αεροπλάνα. 

 

Οι 450 άνδρες της 103 σειράς, αφού αποβιβάστηκαν στην Πάφο, μέσω ενός περιπετειώδους δρομολογίου, από το Τρόοδος, έφτασαν ξανά στη Λευκωσία, όπου αντίκρισαν το βομβαρδισμένο στρατόπεδό τους. 

 

Πολέμησαν μαζί με τους υπόλοιπους άνδρες της μονάδας και πήραν μέρος στη «μάχη της ΕΛΔΥΚ», στις 14-16 Αυγούστου, μιαν από τις πιο επικές μάχες στην ιστορία του ελληνικού στρατού, σε έναν πόλεμο που για το ελληνικό κράτος δεν έγινε ποτέ… 

 

Όσοι επέζησαν, επέστρεψαν ατμοπλοϊκώς στην Ελλάδα, την 1η Δεκεμβρίου 1974. Αποβιβάστηκαν στο λιμάνι των Κεχριών, στην Κόρινθο. Οι μόνοι εκπρόσωποι της ελληνικής πολιτείας που τους υποδέχθηκαν ήταν οι υπάλληλοι του τοπικού τελωνείου, που δοκίμασαν να κάνουν έλεγχο στα σακίδια των ανδρών για αφορολόγητα τσιγάρα (!), εξαγριώνοντάς τους… 

 

Σε μια άλλη αίθουσα, στο Λουτράκι, τους περίμεναν οι αποσκευές τους, που τις είχαν αφήσει στις 20 Ιουλίου στο «Λέσβος». Αρκετές από αυτές είχαν κόκκινη ένδειξη: σημάδι ότι οι κάτοχοί τους δεν θα επέστρεφαν ποτέ από την Κύπρο… Ας τους μνημονεύουμε.​ 

 

 

 

Πέτρος Παπαπολυβίου 

philenews